سازمان ها با تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش (value chain) مزایای رقابتی را در کسب‌وکار خود شناسایی کرده و با بررسی هزینه، زمان و تلاش مورد نیاز در راستای بهبود کارایی و سودآوری هر چه بیشتر زنجیره ارزش خود گام برمیدارند. در این مقاله ضمن تعریف اینکه زنجیره ارزش چیست، فرآیند های تشکیل دهنده آن، مزایا و راهکار های تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش را شرح داده و بهترین رویکرد های اجرایی جهت بهبود فرآیند های سازمان را شرح میدهیم.

زنجیره ارزش چیست؟

زنجیره ارزش مجموعه ای از فعالیت هایی است که یک شرکت فعال در یک صنعت خاص به منظور ارایه یک محصول ارزشمند  مانند کالا و خدمات به مشتری نهایی انجام می دهد. این مفهوم کلیه فعالیت‌های یک زنجیره از دریافت اولیه مواد تا تحویل آن به بازار تقاضا و تمام فرآیند بین آنها را توصیف میکند.

ایده زنجیره ارزش مبتنی بر دیدگاه فرآیندی سازمان ها است، این ایده سازمان تولیدی (یا خدماتی) را به عنوان یک سیستم می بیند که از زیرسیستم هایی تشکیل شده است که هر کدام دارای ورودی، فرآیندهای تبدیل و خروجی هستند.

ورودی‌ها، فرآیندهای تبدیل و خروجی‌ها شامل بکارگیری منابع، نیروی کار، مواد، تجهیزات، ساختمان‌ها، زمین است. مدیریت و نحوه انجام فعالیت های زنجیره ارزش، هزینه ها را تعیین می کند و بر سود تأثیر می گذارد.

زنجیره ارزش از پنج فعالیت اصلی و چهار فعالیت پشتیبان تشکیل شده است. فعالیت های اصلی عبارتند از:  لجستیک درون‌سو، عملیات، لجستیک بیرونی، بازاریابی، فروش و خدمات.

چهار فعالیت پشتیبان عبارتند از: تدارکات و خرید، مدیریت منابع انسانی، توسعه فناوری و زیرساخت شرکت.

فعالیت های اصلی زنجیره ارزش

اینگونه فعالیت ها شامل تولید، فروش، نگهداری و پشتیبانی یک محصول یا خدمات میشوند و عبارتند از:

• لجستیک درون سو: مدیریت منابعی مانند فروشندگان خارجی و سایر منابع زنجیره تامین. این منابع بیرونی که از تامین کنندگان دریافت و به داخل زنجیره جریان میابند، «ورودی‌ها» نامیده می‌شوند و ممکن است شامل مواد خام و قطعات اولیه ای باشند که از سوی تأمین‌کنندگان ارسال می‌شود.

امروزه مدیريت زنجیره تامین به عنوان یکی از مبانی زيرساختی پیاده‌سازی کسب‌ و کار الکترونیک در دنیا مطرح است. در رقابت‌های جهانی موجود در عصر حاضر باید محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشتری در دسترس وی قرار داد. خواست مشتری بر کیفیت بالا و خدمت رسانی سريع موجب افزایش فشارهایی شده است که قبلا وجود نداشته است، در نتیجه شرکت‌ها بیش از این نمی‌توانند به تنهایی از عهده تمامی کارها برآیند. در بازار رقابتی موجود، بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلی، خود را به مدیريت و نظارت بر منابع و ارکان مرتبط خارج از سازمان نیازمند یافته‌ اند.

مدیریت زنجیره تامین، مراحل کنترل و نظارت بر فرآیند ساخت و فروش کالاهای تجاری، از تامین مواد و ساخت کالا تا توزیع و فروش آن‌ها است. مدیریت موفقیت آمیز زنجیره تامین، برای هر شرکتی که می‌خواهد بین رقبا موفق عمل کند، ضروری است.

هدف مدیریت زنجیره تامین یا SCM بهبود عملکرد زنجیره تامین است. اطلاعات به موقع و دقیق زنجیره تامین به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا فقط محصول قابل فروش را تولید و ارسال کنند. سیستم‌های زنجیره تامین موثر، به تولیدکنندگان و خرده فروشان کمک می‌کند تا تولید اضافی را کاهش دهند. این کار هزینه تولید، حمل و نقل، بیمه و ذخیره‌سازی کالایی که قابل فروش نیست را کاهش می‌دهد.